شاید اگر آنها می‌دانستند اختراعشان موجب می‌شود سرها برای همیشه در گریبان فرو برود و ارتباطات انسانی به کل از این‌رو به آن رو شود، قید معرفی چنین وسیله عجیبی را که همه شئونات زندگی بشر امروزی را تحت‌تأثیر خود قرار داده می‌زدند یا از همان ابتدا کاری می‌کردند ابزاری که هدف از ساختش ارتباط راحت‌تر و بیشتر آدم‌ها با هم بود، اینچنین آنها را از هم دور و بی‌خبر نکند. کسی چه می‌داند؟
شاید در گوشه‌ای از ذهنشان می‌دانستند که دارند مسیر تاریخ را عوض می‌کنند و به همین دلیل موبایلی که ساختند نزدیک به 2 کیلو وزن داشت. ما با اینکه تجربه استفاده از آن موبایل 2کیلویی را نداریم، اما وقتی به همین چند سال پیش فکر می‌کنیم که از موبایل‌ها صرفا برای زنگ زدن و پیامک‌دادن استفاده می‌شد، انگار پرت شده‌ایم به دوران فرمانروایی دایناسورها بر زمین؛ روزگار خوش یازده دو صفرها، موبایل‌های تاشو و کشویی، موبایل‌هایی که نهایت فناوری‌شان بازی معروف ماری بود که نقطه‌های سیاهی را می‌بلعید و با قورت‌دادن هر نقطه سیاه درازتر می‌شد.
شاید برای اینکه دوباره عنان زندگی‌مان را خودمان به‌دست بگیریم بد نباشد موبایل‌های چند سال پیش را مرور کنیم که برای وصل‌کردن آمده بودند نه فصل‌کردن؛ روزگاری که مشترک موردنظر هنوز در دسترس بود. خاطرات روزهایی را ورق بزنیم که موبایل‌ها آدم‌ها را به یکدیگر نزدیک کردند و برایشان خاطرات مشترک ساختند تا امروز فراموش نشوند و به جرگه نوستالژی‌های این زمان بپیوندند.
- دوام گوشی‌های قدیمی
«چیزی که یاد و خاطره گوشی‌های قدیمی را زنده نگه‌می‌دارد و اجازه نمی‌دهد آنها را فراموش کنیم، دوام و استحکام انکارناپذیرشان است. گوشی‌های قدیمی به قول معروف «مرگ نداشتند». بارها از دست‌مان می‌افتادند، ضربه می‌خوردند، حتی می‌شکستند اما مثل روز اول کار می‌کردند.
بدون کوچک‌ترین اختلال در برقراری تماس تلفنی یا ارسال پیامک.»؛ اینها را یکی از خریداران تلفن همراه در پاساژ علاءالدین می‌گوید. خودش را صابر زرگر معرفی می‌کند و با اشاره به اینکه اگر گوشی تلفن‌های قدیمی هوشمند بودند هرگز حاضر به خرید گوشی‌های امروزی نمی‌شد می‌افزاید: «همه ما از گوشی‌های قدیمی خاطرات زیادی داریم؛ خاطرات لذت بردن از ارسال نخستین پیام‌ها در هر جایی، بدون اینکه مجبور باشیم ساعت‌ها در صف تلفن همگانی بایستیم.
ارسال پیامک‌های طنزی که خستگی را از جانمان به در می‌کرد. لذت نوشتن یک پیام دعوت یا تبریک و ارسال آن به دوستان و آشنایان در چند دقیقه! که تا پیش از آن زنگ‌زدن به تک‌تک آنها ساعت‌ها وقت و هزینه طلب می‌کرد. اما از همه اینها که بگذریم گوشی‌های قدیمی آنقدر بادوام بودند که سال‌ها همراهی‌مان می‌کردند. همین آنها را خاطره‌انگیز می‌کرد. همه ما نخستین گوشی موبایلمان را یادمان هست. ولی گوشی‌های هوشمند عمر کوتاهی دارند و بعضی از آنها در کوتاه‌مدت دچار اختلال می‌شوند و ناچاریم گوشی دیگری را جایگزینشان کنیم. به همین دلیل چندان بعید نیست که جایی در خاطرات‌مان نداشته باشند و فراموش شوند».
- روی کار آمدن موبایل‌های دوربین‌دار
در طبقات پاساژ علاءالدین قدم می‌زنیم. به مغازه‌ای می‌رسیم که انگار در یک دهه قبل و حتی بیشتر جا مانده است. ویترین مغازه پر از نمونه‌های اولیه تلفن همراه به‌خصوص همان گوشی‌های نوکیای معروف است. سعید مقیمی، فروشنده جوان این مغازه با تأکید بر اینکه گوشی‌های قدیمی هنوز هم طرفداران خودشان را دارند می‌گوید:
«هنوز هم بعضی از سالمندان، کلکسیونرها و افرادی که نمی‌خواهند وقتشان را صرف گشت زدن در شبکه‌های اجتماعی کنند، دنبال گوشی‌های قدیمی می‌گردند. گوشی‌های قدیمی آنقدر در تاریخ اختراع تلفن همراه تأثیرگذار بودند که فراموش نمی‌شوند و در هر نسلی هستند افرادی که دلشان بخواهد برای یک‌بار هم شده طعم پیامک بازی با این گوشی‌ها را بچشند.
جالب است بدانید که مشتری‌های جوانی دارم که باورتان نمی‌شود حاضرند از گوشی‌های هوشمند دست بکشند و گوشی‌ای را بخرند که پدر و مادرشان داشته‌اند.» مقیمی با اشاره به اینکه خاطرات گوشی‌های قدیمی به چند دوره تقسیم می‌شود، ادامه می‌دهد: «اولین گوشی‌ها فقط قابلیت برقراری تماس تلفنی داشتند.
گوشی‌های بعدی برای ارسال پیامک هم برنامه‌ریزی شده بودند. بعد از آن نخستین بازی‌ها که مار بازی و توپ سرگردان در پله‌ها بود به گوشی‌ها افزوده شد. بعدها که موبایل‌ها دوربین‌دار شدند، تمام هنرنمایی‌مان با تلفن همراهمان به گرفتن چند عکس بی‌کیفیت ختم می‌شد (با خنده) که ما را از دوربین آنالوگ و هزینه فیلم و چاپ عکس معاف می‌کرد.
ظهور بلوتوث بهترین فرصت بود برای نسلی که در تقلید صدای سیاستمداران و فوتبالیست‌ها و شوخی با همه خط قرمزها سر پر شور و شری داشت. بچه‌های نسل موبایل‌های بلوتوث‌دار همین که دور هم جمع می‌شدند، مثل دلالان دلارِ این روزها که مدام سراغ آخرین قیمت را از هم می‌گیرند، با هیجان از هم می‌پرسیدند «جدید چی داری؟» و به طرفه‌العینی چندین فایل صوتی یا تصویری بی‌کیفیت را برای هم بلوتوث می‌کردند و به اندازه چند سریال 90شبی می‌خندیدند.
آن روزها هیچ کدام از ما خبر نداشتیم روزی فرامی‌رسد که گوشی موبایلمان، در بهترین حالت، به یکی از مهم‌ترین معاشران ما بدل می‌شود. آن روزها موبایل‌ها وسیله‌ای بودند برای قول و قرار گذاشتن و کمی هم تفریح کردن! نه مثل حالا که موبایل‌ها خود زندگی هستند؛ حالا می‌شود با یک موبایل هوشمند کار و کاسبی کرد، مشهور شد، شایعه‌سازی و تهدید کرد،
پول جمع کرد، تبلیغ کرد، کمپین راه انداخت و مهم‌تر از همه از توجه به اطرافیان و دنیای واقعی بازماند و در موبایل غرق شد. سال2013 که اسپایک جونز در فیلم فوق‌العاده «او» داستان مردی به نام تئودور توامبلی را روایت کرد که عاشق سیستم عامل موبایلش می‌شد، خیلی‌ها آن را هشداری هوشمندانه تلقی کردند درباره سیطره موبایل‌ها بر زندگی انسان‌ها و بحران در روابط انسانی. اما حالا دیگر مطمئنیم «او» نه هشداری پیشگویانه که تصویری واقعی از زندگی بسیاری از ما بود که حالا به آن رسیده‌ایم».
- 20سال بعد...
سال 1372نخستین گوشی تلفن همراه وارد ایران شد. درحالی‌که 20سالی می‌شد که کشورهای دیگر از این سیستم برقراری تماس به‌عنوان تلفن بی‌سیم استفاده می‌کردند. درهرحال، سال 1372شاهد تحولی در برقراری تماس صوتی در ایران بودیم. 8سال بعد نخستین پیامک در ایران ارسال شد. درحالی‌که کشورهای دیگر یک سال بعد از آغاز به‌کار تلفن همراه سیستم ارسال پیام متنی را فعال کرده بودند.
خرید سیم‌کارت و فعال‌سازی سرویس ارسال پیام کوتاه در ابتدا پروسه زمانبری بود. متقاضی باید به یکی از شرکت‌های مخابراتی مراجعه می‌کرد و بعد از پرکردن چندین فرم درخواست و از این اتاق به آن اتاق رفتن موفق به دریافت سیم‌کارت می‌شد یا اینکه سرویس ارسال پیام کوتاه روی سیم‌کارتش فعال می‌شد.
اما در نسل بعدی گوشی‌های تلفن همراه قابلیت ارسال پیام کوتاه با ارسال یک کد به پشتیبان سیم‌کارت و شرکت مخابراتی فعال می‌شد.
- پرفروش‌ترین گوشی‌های تلفن همراه در دنیا
نوکیا 1100عنوان پرفروش‌ترین گوشی تلفن همراه را به‌خود اختصاص داده است. این گوشی سال 2003تولید و روانه بازار شد. از آن زمان تاکنون 250میلیون عدد از این گوشی توسط شهروندان شهرها و کشورهای مختلف خریداری شده است.
بعد از گوشی نوکیا 1100عنوان پرفروش‌ترین گوشی تلفن همراه به آیفون5 می‌رسد که 15میلیون نسخه از این گوشی فروخته شده است. فروش 150میلیون نسخه از یک نمونه گوشی تلفن همراه در نوع خود بی‌نظیر است؛ اما در مقایسه با فروش تقریبا دوبرابری نوکیا 1100مشخص می‌شود که باتوجه به آپشن‌های غیرقابل مقایسه‌اش با نوکیا 1100، فروش چندان موفقی هم نداشته است.
- نام‌آشناترین گوشی‌های موبایل
در ابتدای ورود تلفن همراه به ایران،گوشی‌های سونی‌اریکسون K700 ، زیمنس sl45 ، ساموسنگ A800 و صاژم صاایران جزو پرطرفدارترین گوشی‌های تلفن همراه بودند که برای خیلی ها خاطره‌ساز شدند.
- فروش نخستین گوشی‌های تلفن همراه
اولین گوشی‌های تلفن همراه به تعدادی محدود وارد ایران شد. دسترسی به آنها و خریدشان کار آسانی نبود. اغلب اعیان و افرادی که مشاغل خاص سیاسی و دولتی داشتند موفق به دریافت تلفن همراه می‌شدند.آن‌هم نه اینکه خودشان به‌صورت شخصی برای دریافت تلفن همراه اقدام کرده باشند! بلکه از سوی نهادی که در آنجا مشغول به‌کار بودند به‌عنوان عاملی برای ایجاد تسریع در روند کارشان، یک گوشی تلفن همراه دریافت می‌کردند.
کمی بعد عموم مردم متقاضی دریافت تلفن همراه شدند. به‌همین دلیل شرکت‌های مخابراتی برای ورود گوشی تلفن همراه و واگذاری آن به متقاضیان با شرکت‌های خارجی وارد مذاکره شدند. بنابراین شرکت‌های مخابراتی نخستین دارندگان گوشی تلفن همراه بودند که مردم به آنها مراجعه و فرم درخواست تلفن همراه را پر می‌کردند. درواقع همان گوشی‌های تلفن همراه بزرگی که شبیه به نسلی از تلفن‌های بی‌سیم یک دهه گذشته بود، توسط مخابرات میان مشترکان توزیع شد.
- نخستین دارندگان تلفن همراه
در ابتدای ورود گوشی تلفن همراه به ایران، هزینه خرید یک گوشی تلفن همراه و سیم‌کارت 600هزار تومان تمام می‌شد که آن زمان مبلغ زیادی بود. پزشکان، بازاریان و مسئولان دولتی نخستین گروه‌های هدف برای خریداری تلفن همراه بودند و شرکت پست برای نخستین افرادی که نسبت به داشتن تلفن همراه اقدام می‌کردند 5هزار تومان هدیه درنظر می‌گرفت. بعد از این اقدامات مقدماتی برای معرفی و در واقع بازاریابی تلفن همراه، بین تمامی نمایندگان مجلس سیم‌کارت توزیع شد. بعد از فعال‌سازی نخستین آنتن‌های تلفن همراه در سال1373 قیمت سیم‌کارت در بازار به 2میلیون تومان رسید. بعد از آن افراد فرم درخواست را پر می‌کردند و برای مدت زمان نسبتا طولانی در صف دریافت سیم کارت و گوشی موبایل منتظر می‌ماندند.
- نخستین معرفی عمومی تلفن همراه
سال 1385برای نخستین بار تلفن همراه در شبکه سراسری تبلیغ عمومی شد. دیگر همه پذیرفته بودند که در هر خانواده‌ای وجود یک تلفن همراه لازم است. سیستم ارسال پیامک هم به‌صورت پیش‌فرض روی گوشی‌ها فعال شده بود. در آن سال نخستین تیزر تلویزیونی برای تبلیغ موبایل، با این عنوان که «با تلفن همراه همیشه در دسترس باشید» روی آنتن رفت. شعاری که خیلی‌ها را به وجدآورد و به فکر خریداری تلفن همراه انداخت؛ اما با گذشت بیش از 16سال هنوز هم کاملا محقق نشده است.
از سال 2007 به بعد صنعت تولید گوشی سرعت بیشتری گرفت و شرکت‌های تولید‌کننده دیگر به اینکه سالانه گوشی‌های جدید را روانه بازار کنند، اکتفا نمی‌کردند و این اتفاق ماهانه خریداران را شگفت‌زده می‌کرد. ناگفته نماند که تا مدت‌ها خیلی از شهروندان با ارادتی که به گوشی تلفن همراه‌شان داشتند و از کارایی آن راضی بودند، دست‌ودلشان به خرید گوشی‌های هوشمند نمی‌رفت. اما از آنجا که پیشرفت تکنولوژی و پیامدهای آن ناگزیر است، به‌زودی همه به جرگه طرفداران گوشی‌های تلفن همراه جدید پیوستند.
نظر شما